عبدالحسین فرج‌پهلو؛ فریده عصاره؛ سید مصطفی فخراحمد؛ لیلا دهقانی
چکیده
مقدمه: اگرچه مفهوم تحلیل چهریزه‌ای در رده‌بندی و سیستم‌های بازیابی اطلاعات قدمتی طولانی دارد، اما به کارگیری رویکرد تحلیل چهریزه در سیستم‌های بازیابی امروزی با مشکلاتی همراه است که یکی از این مشکلات، عدم توجه مناسب به کاربر به عنوان ذی‌نفع اصلی سیستم می‌باشد. هدف از انجام پژوهش حاضر، ارایه روشی برای استخراج چهریزه‌های مناسب ...
بیشتر
مقدمه: اگرچه مفهوم تحلیل چهریزه‌ای در رده‌بندی و سیستم‌های بازیابی اطلاعات قدمتی طولانی دارد، اما به کارگیری رویکرد تحلیل چهریزه در سیستم‌های بازیابی امروزی با مشکلاتی همراه است که یکی از این مشکلات، عدم توجه مناسب به کاربر به عنوان ذی‌نفع اصلی سیستم می‌باشد. هدف از انجام پژوهش حاضر، ارایه روشی برای استخراج چهریزه‌های مناسب در سیستم‌های بازیابی اطلاعات نوین با استفاده از رویکرد کاربرمدار بود.روش بررسی: برای درک نیاز کاربران و دستیابی به چهریزه‌های حوزه تخصصی زنان و زایمان، از روش تحلیل محتوای قراردادی با رویکرد کیفی استفاده شد. ابتدا با 14 متخصص مامایی و زنان و زایمان مصاحبه صورت گرفت و نیازهای اطلاعاتی گروه کاربری شناسایی گردید. سپس نیازهای اطلاعاتی با کمک متخصصان حوزه موضوعی طبقه‌بندی و چهریزه‌ای به هر طبقه نسبت داده شد. به منظور ارزیابی مفید بودن چهریزه‌های استخراج شده، از یک گروه خبره متشکل از 8 متخصص موضوعی و 8 متخصص کتابداری و اطلاع‌رسانی پزشکی استفاده گردید و توافق بر اساس فرمول توافق کل مورد ارزیابی قرار گرفت.یافتهها: بر اساس کد‌های استخراج شده از مصاحبه‌های مربوط به بخش تعیین نیازهای اطلاعاتی ذی‌نفعان حوزه زنان و زایمان، 23 به دست آمد که از میان آن‌ها، 9 چهریزه «گروه سنی، ارگان، روش‌های درمانی، تشخیص، بیماری، علایم و نشانه‌ها، عامل خطر، عارضه و پیش‌آگهی» با دریافت ضریب توافق بالای 80 درصد، به عنوان چهریزه‌های مناسب توسط خبرگان شناسایی شد.نتیجه‌گیری: استخراج چهریزه‌های سیستم‌های بازیابی اطلاعات بر اساس رویکرد کاربرمدار، سبب می‌شود که چهریزه‌ها از حالت عمومی به تخصصی تبدیل گردد. در این صورت، چهریزه‌ها برای کاربران هر حوزه تخصصی در رابط کاربری متفاوت خواهد بود و بدین ترتیب رابط‌های کاربری تخصصی شکل می‌گیرد.
فریده عصاره؛ شهناز خادمی‌زاده؛ صدیقه طرفی‌پور
چکیده
مقدمه: یکی از ابزارهای ترسیم نقشه علمی، شاخص هم‌رخدادی است که از مهم‌ترین واژگان مدارک برای بررسی ساختار مفهومی یک حوزه تحقیقاتی استفاده می‌کند. هدف از انجام پژوهش حاضر، تجزیه و تحلیل ساختار نقشه علمی بروندادهای حوزه اوتیسم از طریق تحلیل هم‌رخدادی واژگان در پایگاه Web of Science بود.روش بررسی: این مطالعه به روش علم‌سنجی انجام شد. جامعه ...
بیشتر
مقدمه: یکی از ابزارهای ترسیم نقشه علمی، شاخص هم‌رخدادی است که از مهم‌ترین واژگان مدارک برای بررسی ساختار مفهومی یک حوزه تحقیقاتی استفاده می‌کند. هدف از انجام پژوهش حاضر، تجزیه و تحلیل ساختار نقشه علمی بروندادهای حوزه اوتیسم از طریق تحلیل هم‌رخدادی واژگان در پایگاه Web of Science بود.روش بررسی: این مطالعه به روش علم‌سنجی انجام شد. جامعه تحقیق شامل 14186 رکورد از تولیدات منتشر شده حوزه اوتیسم طی سال‌های 2010 تا 2017 در پایگاه Web of Science بود. دادهها به روش تحلیل شبکه اجتماعی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافتهها: واژگان «توانایی، ناهنجاری، سندرم، اختلال، فنوتیپ و نورون»، اصلی‌ترین واژگان حوزه اختلال طیف اوتیسم بودند. این واژگان بیشترین امتیاز را از نظر شاخص‌های مرکزیت به دست آوردند. از نظر شاخص‌های کلان نیز شبکه حوزه اوتیسم شبکه منسجمی بود. در این حوزه، کشورهای آمریکا، انگلستان و کانادا نسبت به سایر کشورها تولیدات بیشتری داشتند و دانشگاهای کالیفرنیا، لندن و هاروارد پرتولیدترین دانشگاه‌ها در عرصه بین‌المللی بودند. در بین دانشگاه‌های ایرانی نیز دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، آزاد اسلامی و علوم پزشکی شهید بهشتی نسبت به سایر دانشگاه‌ها تولیدات بیشتری را به خود اختصاص دادند. در بین پژوهشگران برتر از لحاظ تعداد تولیدات در سطح بین‌المللی، «Zwaigenbaum L.»، «Matson JL.» و «Gillberg C.» و در میان پژوهشگران ایرانی نیز «معماری الف، مشایدی پ و احمدلو م» بهترین علمکرد را کسب کردند.نتیجه‌گیری: اطلاعات به دست آمده از نقشه هم‌رخدادی واژگانی می‌تواند به سیاست‌گذاری هرچه بهتر در حوزه‌های علمی کمک کند؛ چرا که در این نقشه، هر واژه یا گروه واژگان به نوعی معرف یک حوزه ویژه است. بدین ترتیب، می‌توان تصمیمات کارامدی برای تخصیص و توزیع منابع اتخاذ کرد. همچنین، پژوهشگران می‌توانند با موضوعات تازه و محققان برتر هر حوزه آشنا شوند.
فریده عصاره؛ محمد توکلی‌زاده راوری؛ زاهد بیگدلی؛ رقیه قضاوی
چکیده
مقدمه: به منظور انجام تحلیل‌های موضوعی در حوزه علم‌سنجی، این سؤال مطرح می‌گردد که کدام یک از فیلدهای کتابشناختی حاوی موضوعات مورد تحلیل قرار گیرد. پژوهش حاضر با هدف مقایسه فیلدهای موضوعی مدارک و تعیین فیلد و یا ترکیبی از فیلدهای کامل و مناسب به منظور انجام تحلیل‌های مذکور انجام شد.روش بررسی: این مطالعه به روش توصیفی و تحلیل ...
بیشتر
مقدمه: به منظور انجام تحلیل‌های موضوعی در حوزه علم‌سنجی، این سؤال مطرح می‌گردد که کدام یک از فیلدهای کتابشناختی حاوی موضوعات مورد تحلیل قرار گیرد. پژوهش حاضر با هدف مقایسه فیلدهای موضوعی مدارک و تعیین فیلد و یا ترکیبی از فیلدهای کامل و مناسب به منظور انجام تحلیل‌های مذکور انجام شد.روش بررسی: این مطالعه به روش توصیفی و تحلیل واژگانی و با رویکرد علم‌سنجی انجام گرفت. به منظور انجام تحقیق، تولیدات علمی حوزه طب عملکردی گوارش به عنوان نمونه از پایگاه Scopus استخراج و تحلیل‌های مورد نظر بر روی 13798 مقاله دارای سه فیلد عنوان، کلید واژه و موضوعات کنترل شده انجام شد. پس از یکسان‌سازی دادهها، خوشه‌بندی به روش K-Means صورت گرفت و با محاسبه شاخص دربردارندگی برای خوشه‌های ایجاد شده، مشابهت موضوعات بین سه فیلد مورد نظر مشخص گردید.یافتهها: بین فیلدهای کلید واژه عنوان و کلید واژه نویسندگان مشابهت بالایی (71/87 و 71/85) مشاهده شد. همچنین، پایین بودن مقدار شاخص دربردارندگی فیلد عنوان و موضوعات کنترل شده (صفر) حاکی از آن بود که مشابهت کمی بین زبان کنترل شده و واژگان مورد استفاده توسط نویسندگان در عنوان وجود داشت و نویسندگان واژگان مرجح را در عنوان استفاده نمی‌کنند.نتیجه‌گیری: در صورت استفاده از واژگان فیلد عنوان، نتایج تحلیل زبان طبیعی را نشان خواهد داد، اما در صورتی که هدف، دسته‌بندی موضوعات به صورت منسجم باشد، استفاده از فیلد موضوعات کنترل شده، مناسب‌ترین فیلد خواهد بود.
سعید شیرشاهی؛ فریده عصاره؛ ناهید لونی؛ غلامرضا حیدری
دوره 11، 7 (ویژه‌نامه مدیریت سلامت و فناوری) ، اسفند 1393، ، صفحه 830-839
چکیده
مقدمه: یکی از روش‌های مهم کمی در علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی علم‌سنجی است، که در چهار دهه اخیر در سنجش و ارزیابی بروندادهای علمی شاهد پیشرفت‌های زیادی بوده است. در این پژوهش سعی شده است با استفاده از این روش به ترسیم نقشه تاریخ نگاری مقالات حوزه‌ی جراحی، نمایه شده در نمایه استنادی علوم در بازه‌ی زمانی 2000 تا 2010 میلادی پرداخته ...
بیشتر
مقدمه: یکی از روش‌های مهم کمی در علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی علم‌سنجی است، که در چهار دهه اخیر در سنجش و ارزیابی بروندادهای علمی شاهد پیشرفت‌های زیادی بوده است. در این پژوهش سعی شده است با استفاده از این روش به ترسیم نقشه تاریخ نگاری مقالات حوزه‌ی جراحی، نمایه شده در نمایه استنادی علوم در بازه‌ی زمانی 2000 تا 2010 میلادی پرداخته شود. روش بررسی: این پژوهش از نوع تحــلیلی بوده و با استفاده از فنون علم‌سنجی انجام می شود. جامعه مورد بررسی شامل 83426 رکورد بود که بر مبنای داده‌های کتابشناختی استخراج شده از پایگاه Web of Science گردآوری شدند. دادهها شامل تمام انواع مدارک منتشر شده در حوزه‌ی جراحی طی سال‌های 2000 تا 2010 میلادی بود. مجموعه رکوردها توسط نرم‌افزار HistCite جهت رسم نقشه‌ی علم‌نگاری و تعیین نویسندگان و مقالات دارای بیشترین میزان تأثیرگذاری مورد استفاده واقع شد. یافتهها: کشور امریکا با 41/29 درصد از تولیدات علمی حوزه‌ی جراحی در بازه‌ی زمانی 2000 تا 2010 میلادی دارای رتبه‌ی نخست در تألیف مقالات این حوزه‌ی بود، همچنین کشور ایران در حوزه‌ی جراحی با 34/0 درصد تولید علمی در بین کشورهای جهان رتبه 33 و در بین کشورهای خاورمیانه دارای رتبه‌ی سوم (در بازه‌ی زمانی 2000 تا 2010) بوده است. از بین گرایش‌های مهم جراحی، در حدود 85/34 درصد از مقالات منتشر شده، به گرایش جراحی عمومی و 68/14 درصد از مقالات به گرایش CARDIOVASCULAR SYSTEM CARDIOLOGY اختصاص یافته بود. نتیجه‌گیری: قابل ذکر است که افزایش و بهبود انتشارات حوزه‌ی جراحی در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی ایران، سیاست‌های صحیح و کنترل‌های دقیق از طرف وزارت بهداشت را می‌طلبد، همچنین دانشمندان حوزه‌ی جراحی کشورمان، بایستی توجه بیشتری به گرایش و زمینه‌ی نوظهور لاپاروسکوپی داشته باشند. واژههای کلیدی: علم‌سنجی؛ جراحی؛ پایگاه‌های اطلاعاتی
سیدحسین میرجلیلی؛ فریده عصاره
دوره 9، شماره 1 ، فروردین و اردیبهشت 1391
چکیده
مقدمه: بررسی کمی تولیدات علمی، سیاست‌گذاری علمی، ارتباطات علمی دانش پژوهان، ردیابی انتشار اندیشه‌ها، ترسیم نقشه‌ی تاریخ نگاری وغیره، برخی از موضوعات حوزه‌ی علم‌سنجی است. هدف از پژوهش حاضر مطالعه‌ی علم‌سنجی و ترسیم نقشه‌ی تاریخ نگاری مقالات 20 عنوان نشریه‌ی برتر حوزه‌ی ژنتیک و وراثت در سال‌های 2008-2000 بوده است. روش بررسی: پژوهش ...
بیشتر
مقدمه: بررسی کمی تولیدات علمی، سیاست‌گذاری علمی، ارتباطات علمی دانش پژوهان، ردیابی انتشار اندیشه‌ها، ترسیم نقشه‌ی تاریخ نگاری وغیره، برخی از موضوعات حوزه‌ی علم‌سنجی است. هدف از پژوهش حاضر مطالعه‌ی علم‌سنجی و ترسیم نقشه‌ی تاریخ نگاری مقالات 20 عنوان نشریه‌ی برتر حوزه‌ی ژنتیک و وراثت در سال‌های 2008-2000 بوده است. روش بررسی: پژوهش حاضر از نوع تحقیقات علم‌سنجی بود که با استفاده از روش پیمایشی و تحلیل استنادی انجام شد. در این تحقیق، 28813 عنوان مقاله از 20 عنوان نشریه‌ی حوزه‌ی ژنتیک و وراثت با ضریب تأثیر 5 سال گذشته حداقل برابر با 5 که طی سال‌های 2008-2000 منتشر شده‌اند، بررسی شدند. ابزار گردآوری دادهها، سیستم جست‌وجوی Web of Science بود و تحلیل دادهها و ترسیم نقشه‌ی تاریخ نگاری با نرم‌افزار HistCite™، انجام شد. یافتهها: تمامی مقالات منتشر شده به غیر از 2 عنوان به زبان انگلیسی بودند. ایالات متحده‌ی آمریکا در تولید 7/56 درصد مقالات نقش داشت و بریتانیا، آلمان، فرانسه و ژاپن با فاصله‌ی زیاد در مرتبه‌ی دوم تا پنجم قرار داشتند. دانشگاه Harvard با 1121 مقاله فعال‌ترین سازمان در این حوزه بود. در مجموع، 25 سازمان از 30 سازمان نخست، از کشور ایالات متحده‌ی آمریکا بودند. همچنین 5/63 درصد از استنادات مربوط به مقالاتی بوده است که حداقل یک نویسنده‌ی آن از این کشور بود. مقالات مورد بررسی 1124511 استناد در سطح جهانی دریافت کرده‌اند؛ اما فقط 27/7 درصد آن مربوط به این 20 نشریه بوده است. همکاری بین نویسندگان در حال افزایش بود و میانگین تعداد نویسندگان مقالات از 03/6 نفردر سال 2000 به 05/8 نفر در سال 2008 رسید. ترسیم نقشه‌ی علم نگاری بر اساس 144 مقالهی برتر این حوزه نشان داد که 4 خوشه‌ی مهم در طول سال‌های 2008-2000 شکل گرفت، که 2 خوشه‌ی آن در حوزه‌ی تنوع ژنتیک انسانی و حوزه‌های تخصصی آن و 2 خوشه‌ی دیگر در حوزه‌ی بیوانفورماتیک، و کاربرد روش‌های آماری جدید در تحلیل داده‌های این حوزه بود. نتیجه‌گیری: همکاری بین نویسندگان این حوزه بالا و در حال افزایش بود. دانشمندان حوزه‌ی ژنتیک در تحقیقات خود دامنه‌ی وسیعی از متون علمی را بررسی می‌کنند و اتکای زیادی به آثار قدیمی‌تر دارند. همچنین موضوع بیوانفورماتیک و روش‌های آماری دارای جایگاه بالایی در تحقیقات این حوزه است. واژههای کلیدی: نشریات ادواری؛ پایگاه‌های اطلاعاتی؛ ژنتیک؛ وراثت؛ استناد.
افشین حمدی‌پور؛ فریده عصاره
دوره 8، شماره 5 ، آذر و دی 1390
چکیده
مقدمه: بررسی بروندادهای علمی نویسندگان با استفاده از شاخص‌های علم‌سنجی ابزاری مؤثر برای درک فرایند تحقیقات علمی است. هدف از پژوهش حاضر، دیداری‌سازی (Visualizing) ساختار علمی بیماری MS در سال‌های 2008-1999 بود. ضمن اینکه با استفاده از شاخص‌های علم‌سنجی به مطالعه و تحلیل میزان انتشارات علمی تولید شده در این حیطه در پایگاه Web of Science پرداخته ...
بیشتر
مقدمه: بررسی بروندادهای علمی نویسندگان با استفاده از شاخص‌های علم‌سنجی ابزاری مؤثر برای درک فرایند تحقیقات علمی است. هدف از پژوهش حاضر، دیداری‌سازی (Visualizing) ساختار علمی بیماری MS در سال‌های 2008-1999 بود. ضمن اینکه با استفاده از شاخص‌های علم‌سنجی به مطالعه و تحلیل میزان انتشارات علمی تولید شده در این حیطه در پایگاه Web of Science پرداخته شد. روش بررسی: این پژوهش به روش پیمایشی و با رویکرد دیداری‌سازی اطلاعات، که یکی از روش‌های علم‌سنجی است، انجام شد. دادهها در تاریخ 25/9/1388 به تعداد 17737 پیشینه در قالب مقالات مجلات در سال‌های 2008-1999 به صورت فایل‌های متنی از پایگاه Web of Science استخراج و در رایانه‌ی شخصی ذخیره گردید. سپس با استفاده از آمار توصیفی و نرم‌افزارهای ISI.exe، HistCite و Excel مورد تجزیه و تحلیل‌های لازم قرار گرفتند. یافتهها: از تعداد 17737 مقالات مجلات، بیشترین تعداد (2279)، مقالاتی بود که در سال 2008 منتشر شده بودند (85/12 درصد). ضریب همکاری نویسندگان از 71/0 در سال 1999 به 76/0 در سال 2008 رسیده بود. تعداد مقالات دارای 2 تا 6 نفر نویسنده 10749 عدد و برابر با 6/60 درصد بود که دارای بیشترین فراوانی بودند. با محاسبه‌ی قاعده‌ی Lotka مشخص شد که در این پژوهش نیز این قاعده صادق است. 10 دانشگاه و مؤسسه، در تولید حدود 63/15 درصد مقالات مشارکت نموده‌اند. ایالات متحده‌ی آمریکا با تولید 6370 مقاله (36 درصد) در رتبه‌ی نخست و انگلستان، آلمان و ایتالیا در رتبه‌های دوم تا چهارم قرار داشتند. میانگین تعداد استنادها در میان 100 مقالهی اثرگذار برابر با 324 استناد بود. نتیجه‌گیری: در کل، 10 کشور بیش از 97 درصد مقالات را منتشر کرده‌اند. دانشگاه Harvard بیشترین فراوانی را در این زمینه داشت. 10 مجله‌ی برتر 4845 مقاله (30/27 درصد) از کل تولیدات را منتشر نموده‌اند. میانگین ضریب همکاری بین نویسندگان برابر با 739/0 به دست آمد که بر رشد صعودی همکاری نویسندگان این حوزه دلالت دارد. با استفاده از نرم‌افزار HistCite نقشه‌ی علمی نیز ترسیم شد و نویسندگان تأثیرگذار و خوشه‌های موضوعی مشخص و معرفی شدند. واژههای کلیدی: علم‌سنجی؛ بیماری MS؛ مصورسازی ساختار علم.
