نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• صدیقه محمداسماعیل ¹
• ماهرخ ناصحی اسکوئئ ²

¹ استادیار، علم اطلاعات و دانش شناسی، گروه کتابداری و علوم اطلاع رسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران

² کارشناس ارشد، علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران

چکیده

مقدمه: کتابخانه‌های علوم پزشکی به مثابه قلب تپنده نظام سلامت کشور، عهده دار انتقال اطلاعات مناسب و به هنگام به شریان‌های جامعه هستند. بنابراین در حوزه مدیریت بحران‌های طبیعی مانند زلزله و سیل و ...، حائز نقش محوری و اساسی هستند؛ لذا بایستی در رویارویی با چنین بحران‌هایی بتوانند مقتدارانه عمل کنند. در این راستا، مطالعه حاضر، واکنش کتابخانه‌ها در برابر بحران بلایای طبیعی و میزان آشنایی پرسنل کتابخانه‌‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی را با مباحث مدیریت بحران بررسی کرده است. روش بررسی: این پژوهش از نوع کاربردی و با روش پیمایشی- تحلیلی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش گروهی متشکل از 130 نفر از کتابداران کتابخانه‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی تابعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مستقر در شهر تهران در نیمه اول سال 91خورشیدی، بود.  ابزار گردآوری داده‌ها در این مطالعه پرسشنامه‌ای محقق ساخته بود که روایی آن با نظر کارشناسان رشته کتابداری و علوم اطلاع رسانی تایید شد. پایایی آن با استفاده از نرم‌افزار SPSS، نسخه 19 بررسی شد که مقدار آلفای کرونباخ آن برابر 81/0، که نشانگر پایایی مطلوب است حاصل شد. به منظور تحلیل دادها (درصد، میانگین، واریانس و نمودارها) از آزمون‌های آماری (به دلیل وجود دومتغیر کیفی) ، آزمون دوطرفه Freidman (چون متغیرها رتبه‌ای هستند) و آزمون دوجمله‌ای(برای تشخیص تاثیر یا عدم تاثیر متغیری در پدیده معین) استفاده شد. یافته‌ها: در میزان آشنایی مدیران با مباحث مدیریت بحران، مورد توجه قرار گرفتن کتابخانه‌ها در برنامه‌ریزی راهبردی با میانگین 7/4 در حد زیاد و تلاش برای تهیه منابعی در خصوص مدیریت بحران برای کتابخانه با میانگین 51/2 در حد کم ارزیابی شد. در مرحله اول، مقاوم سازی ساختمان کتابخانه با میانگین 78/15 در حد خیلی زیاد، تهیه و تنظیم نقشه‌های محل‌های بحران‌زا و بحران‌زدا با میانگین 83/10 در حد کم ارزیابی شده است. در مرحله دوم؛ تنظیم قرارددادهای تفاهم با سایر ارگان‌ها (مثل، آتش نشانی و نیروی انتظامی)، با میانگین 87/14 در حد زیاد، انتشار اطلاعات عمومی مربوط به شرایط اضطراری با میانگین 07/11 در حدکم برآورد شده است.در مرحله سوم  تهیه نسخههای پشتیبان از فایلهای مهم در کتابخانه با میانگین 73/16 در حد خیلی زیاد و ایجاد مرکزی به نام اتاق بحران با میانگین 47/11 در حد کم ارزیابی شده است. در نهایت در مرحله چهارم ارتقا صلاحیتهای حرفهای مورد نیاز کتابداران کتابخانه‌ها با میانگین 67/14 در حد زیاد و استفاده از نیروهای داوطلب مردمی در بازسازی کتابخانه با میانگین 64/9 در حد خیلی کم توسط پاسخگویان ارزیابی شده است. نتیجه گیری: کتابخانه‌ها به عنوان مراکز اطلاع‌رسانی در جامعه در عصر جدید کارکردهای متمایزی می‌پذیرند. آشنایی مدیران و کارکنان کتابخانه‌ها با مباحث مدیریت بحران، می‌تواند کتابخانه را در ارائه خدمات هرچه مفیدتر در زمان وقوع بلایای طبیعی، یاری دهد. در این میان استفاده از ابزارهای فناوری اطلاعات مانند شبکه‌های اجتماعی، خدمات پست الکترونیکی، پزشکی ازراه دور با همکاری کتابداران پزشکی و انتشار آن‌لاین تصاویر حوادث طبیعی از طریق کتابخانه؛ کتابخانه را در راستای این مهم توانمندتر خواهد ساخت. واژه‌های کلیدی: بلایای طبیعی؛ مدیریت ایمنی از حوادث؛ کتابخانه‌های دانشگاهی؛ ایران.

کلیدواژه‌ها

• بلایای طبیعی
• مدیریت بحران
• دانشگاه علوم پزشکی
• کتابخانه دانشگاهی
• ایران

عنوان مقاله [English]

Libraries and Natural Disasters

نویسندگان [English]

• Sedigheh Mohamadesmaeil ¹
• Mahrokh Nasehi Oskouei ²

¹ Assistant Proffesor, Department of Library and Information Sciences Librarianship and Information Scinence, Tehran Science and Research branch, Islamic Azad University, Iran

² MA, Library and Information Sciences, Librarianship and Information Scinence, Tehran Science and Research branch, Islamic Azad University, Iran

چکیده [English]

Introduction: Medical libraries as the heart of the nation's health care system are responsible, for appropriate and up to date information transmission into the arteries of society. So in the field of natural disaster management, such as earthquake or flood, have an important and significant role. Therefore in the face of such disasters, they can act powerfully. In this regard, this study, survived awareness of library managers and staffs with disaster management issues and 4 main stages of it in libraries. Methods:  in this study, an analytical survey to investigate awareness of library managers and staffs with disaster management topics and 4 main stages of it in libraries will be discussed. The statistical population of research includes 130 librarians working in university libraries, affiliated to the Ministry of Health and Medical Education are based in Tehran. The data was collected through a researcher made questionnaire, consisting of 30 components with 5 item Likert range. Validity of questionnaire developed by the expert and reliability of questionnaire, was assessed by Cronbach's alpha, this value was equal to 0.81 which is indicative of good reliability. To  analyze the research findings, statistical inference, such as binomial test, Friedman test and Chi- squared test, were used and the SPSS version 19, were applied. Result: The manager's familiarity with the issues of crisis management, taking into consideration the strategic planning libraries with average 7/4 in too much effort to provide resources on disaster management for libraries with an average 51/2 was assessed as low. Firstly, the library building retrofitted with an average of 78/15 in the limit of very large, distressed and location maps prepared anti-crisis average of 83/10 is assessed as low. Secondly, set the data preparation rapport with other organizations (eg, fire and police), with a mean of 87/14 at the most, dissemination of general information pertaining to emergency conditions with an average of 07 / 11 is estimated as low. 's the third step is to prepare backup copies of important files in the library with an average of 73/16 in the limit of very large room called a crisis center with an average of 47/11 is assessed as low . Finally in the fourth stage of upgrading the professional competencies needed by librarians with a mean of 67/14 high level of community volunteers in rebuilding the library with an average of 64/9 minimal by respondents assessed. Conclusion:  Libraries as information centers adopt distinct functions in modern society. Awareness of library managers and staffs with disaster management issues can help library to provide better services in the face of natural disaster. In the meantime use of information technology tools such as social networking, mail services, telemedicine with medical librarians and publish online images of natural disasters through the library, the library will be stronger. Key words: Natural Disasters; Safety Management; Academic Libraries; Iran.