نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

• بیتا مسگرپور ¹
• آرش اعتمادی ²
• اکبر فتوحی ³
• عباس کبریائی‌زاده ⁴
• مسعود یونسیان ³

¹ دانشجوی دکتری، فارماکولوژی بالینی، دانشگاه علوم پزشکی وین

² استادیار، اپیدمیولوژی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران

³ دانشیار، اپیدمیولوژی، دانشگاه علوم پزشکی تهران تهران

⁴ استادیار، سم‌شناسی و داروشناسی، دانشگاه علوم پزشکی تهران تهران

چکیده

مقدمه: با توجه به نقش اساسی داروها در سلامت جامعه، تحقیقات علوم دارویی جایگاه ویژه‌ای در نظام ملی پژوهش سلامت کشورها دارد. از طرف دیگر، سیاست‌گزاری و برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های پژوهشی آتی، نیازمند ارزیابی توصیفی و نقد تولید علم در دهه‌های گذشته است. هدف از انجام مطالعه حاضر، ارزیابی روند تحقیقات علوم دارویی ایرانی منتشر شده در نشریات بین‌المللی و مقایسه آن با سایر کشورهای خاورمیانه و آفریقای شمالی از طریق تحلیل علم‌سنجی در طی سال‌های 1996 لغایت 2006 میلادی بود. روش بررسی: پژوهش حاضر یک مطالعه بوم‌شناختی و ابزار مطالعه، پایگاه‌های داده‌ای ISI: Web of Science، Scopus و International Pharmaceutical Abstract (IPA) بود. مستندات نمایه شده در حیطه موضوعی علوم دارویی (داروسازی، فارماکولوژی، سم‌شناسی و شیمی دارویی) طی 11 سال (2006-1996 میلادی) برای ایران و 13 کشور منطقه خاورمیانه و آفریقای شمالی در این سه پایگاه مورد جستجو قرار گرفته، از نظر کمی اندازه‌گیری و تحلیل شد. تحلیل داده‌ ها با استفاده از دو نرم ‌افزار Excel و SPSS انجام گرفت. یافته‌ها: در مجموع 11 سال اخیر، کشور ایران از نظر تعداد اسناد علوم دارویی نمایه شده در بین کشورهای خاورمیانه و آفریقای شمالی در هر سه پایگاه داده‌ای WOS، Scopus و IPA رتبه دوم را پس از کشور مصر دارد. تحلیل روند مستندات علوم دارویی پایگاه‌های مذکور در طی این سال‌ها بیانگر آن است که در سال‌های 2004 تا 2006، رتبه ایران در دو پایگاه WOS و Scopus به مقام اول ارتقا یافته و این موضوع در سال‌های 2005 و 2006 در پایگاه IPA نیز صادق است. رتبه‌بندی تعداد تطبیق یافته اسناد علوم دارویی کشورهای مورد مطالعه بر اساس درآمد ناخالص ملی (GDP) و جمعیت هر کشور، بیانگر رتبه چهارم ایران در پایگاه داده‌ای Scopus و IPA و رتبه پنجم در پایگاه داده‌ای WOS است.نتیجه‌گیری: در سال‌های اخیر کشور ایران از نظر تولید مطلق علوم دارویی در بین کشورهای مورد مطالعه توانسته است به رتبه اول دست یابد. حفظ این مقام در سال‌های آینده، نیازمند برنامه‌ریزی و توجه کافی به بهره‌برداری از پتانسیل دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی در حوزه علوم دارویی و علوم بین ‌رشته‌ای است. واژه‌های کلیدی: داروسازی؛ شیمی دارویی؛ داروشناسی؛ پایگاه‌های اطلاعاتی.

عنوان مقاله [English]

The Trend of Pharmaceutical Research in Iran Compared to Middle East and North Africa: A Scientometrics Study

نویسندگان [English]

• Bita Mesgarpour ¹
• Arash Etemadi ²
• Akbar Fotouhi ³
• Abbas Kebriaeezadeh ⁴
• Masoud Younesian ³

¹ PhD Student, Clinical Pharmacology, Vienna University of Medical Sciences, Vienna

² Assistant Professor, Epidemiology, Tehran University of Medical Sciences, Tehran

³ Associated Professor, Epidemiology, Tehran University of Medical Sciences, Tehran

⁴ Assistant Professor, Toxicology and Pharmacology, Tehran University of Medical Sciences, Tehran

چکیده [English]

Introduction: The purpose of this study was to evaluate the Iranian trend of research in pharmaceutical sciences published in international publication and to compare it with that in other countries in the Middle East and North Africa in 1996-2006 through scientometrics methods. Methods: In this ecological study, the data were extracted from ISI: Web of Science, Scopus and International Pharmaceutical Abstract (IPA) databases. The indexed documents of authors from Iran as well as 13 other regional and North African countries in mentioned databases in the fields relevant to pharmaceutical sciences including pharmacy, pharmacology, toxicology and medicinal chemistry in the last 11 years (1996-2006) were retrieved and quantitatively analyzed. Results: Analysis of indexed pharmaceutical documents from the Middle East and North African countries (1996-2006) showed that Iran ranks second in the ISI/WOS, Scopus and IPA. However, Iran has achieved the first rank in the WOS and Scopus in the years 2004-2006 and in IPA in the last two years (2005-2006). Ranking of normalized indexed pharmaceutical documents based on GDP and population showed Iran fell to the forth rank in Scopus and IPA and the fifth in WOS. Conclusion: Iran has managed to stand on the first place of science production within the field of pharmaceutical sciences among Middle East and North Africa in the last 11 years. Maintenance of the acquired rank requires planning and paying enough attention to utilization of research potentials of universities and research centers within the field of pharmaceutical sciences and the interdisciplinary sciences. Keywords: Pharmacy; Chemistry, Pharmaceutical; Pharmacology; Databases.