نوع مقاله : مقاله مروری نظام مند

نویسندگان

• لیلا شهرزادی ¹
• فهیمه باب الحوائجی ²
• حسن اشرفی ریزی ³

¹ مربی، کتابداری و اطلاع‌رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان، ایران

² دانشیار، کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران

³ استادیار، کتابداری و اطلاع‌رسانی، مرکز تحقیقات فناوری اطلاعات در علوم سلامت، دانشکده‌ی مدیریت و اطلاع‌رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

اطلاعات، عنصر حیاتی جوامع اطلاعاتی است که با توجه به ویژگی‌های منحصر به فرد خود، به عنوان کالایی با ارزش در تعاملات اقتصادی، نقش ویژه‌ای ایفا می‌کند. کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی نیز به عنوان مراکز اصلی مبادله‌ی این کالای اقتصادی به منظور تداوم حیات در عصر اطلاعات، ملزم به انجام ارزیابی‌های مداوم اقتصادی در مورد خدمات اطلاعاتی خود بر مبنای شاخص‌های استاندارد هستند. تحلیل هزینه- سودمندی از جمله شیوه‌های ارزیابی اقتصادی کاربرمدار، نظام‌مند و کمیت‌پذیر است که به مقایسه‌ی منافع حاصل از محصول یا خدمتی خاص با هزینه‌های مصروف می‌پردازد. این روش در کتابخانه‌ها به مقایسه‌ی پیامدهای مثبت خدمات کتابخانه‌ نسبت به هزینه‌های صرف ‌شده برای فراهم آوردن آن‌ها می‌پردازد و روشی برای ارزیابی مزیت‌های نسبی سرمایه‌گذاری طرح‌های مختلف ارایه‌ی خدمت به کاربران بر حسب تخصیص منابع مالی می‌باشد. نتایج آن می‌تواند به اتخاذ بهترین نوع تصمیم‌گیری در جهت استفاده‌ی مطلوب از منابع مالی، منتهی شده و در نهایت اصلاح عملکرد کتابخانه را در پی داشته باشد. مطالعه‌ی حاضر مطالعه‌ای مروری- نقلی بود که با جستجوی کلید واژه‌های «تحلیل هزینه- منفعت»، «تحلیل هزینه- سودمندی و «تحلیل هزینه- فایده» و معادل لاتین آن‌ها یعنی «Benefit cost analysis» و «Cost- benefit analysis» در پایگاه‌های اطلاعاتی Emerald، Sciverce، ISI web of Science و همچنین موتورهای جستجوی Google scholar، Google و AltaVista صورت گرفته است و در نهایت 51 منبع اطلاعاتی مرتبط مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند. در این مقاله با توجه به ویژگی‌ها و قابلیت‌های این شیوه‌ی ارزیابی، پس از مقدمه‌ای کوتاه به شرح مفاهیم، مراحل اجرا، کاربرد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های اصلی تحلیل هزینه- سودمندی در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی و در پایان به مزایا، محدودیت‌ها و شیوه‌های بهره‌گیری از نتایج حاصل از آن، پرداخته شده است. واژه‌‌های کلیدی: تحلیل هزینه- سودمندی؛ کتابخانه‌ها؛ مراکز اطلاع‌رسانی

کلیدواژه‌ها

• اطلاعات
• نظام­های اطلاعاتی
• ارزیابی اقتصادی
• تحلیل هزینه سودمندی
• بازاریابی
• کتابخانه­ها
• مراکز اطلاع رسانی

عنوان مقاله [English]

Cost-Benefit Analysis: An Indicator for Economic Evaluation of Libraries and Information Centers

نویسندگان [English]

• Leila Shahrzadi ¹
• Fahimeh Babalhavaeji ²
• Hasan Ashrafi-Rizi ³

¹ Lecturer, Medical Library and Information Sciences, School of Management and Information Sciences, Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, Iran

² Associate Professor, Library and Information Sciences, School of Social and Humanities, Tehran Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

³ Assistant Professor, Library and Information Sciences, Health Information Research Center, School of Management and Medical Information Sciences, Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, Iran

چکیده [English]

Information is a critical factor in information societies. By its very nature, it plays a key role as a valuable commodity in economic interactions. Libraries and information centers are the main centers for information exchange in order to sustain life in the information age. They are required to assess continuously to information services economically based on standard indicators. Cost-benefit analysis is a user-centered, systematic and quantifiable economic evaluation method compares the benefits with costs of a particular product or service. In libraries, cost-benefit analysis is a way to compare the positive outcomes with the expenditures. It is a way to evaluate relative advantages of different projects-serving users in terms of allocating resources; and its results can lead to making the best decision for the optimal use of resources and reforming the library function. This study was an unsystematic review conducted in 2011 using the Emerald Sciverce and ISI web of Science databases and Google, Google Scholar and AltaVista search engines with the following keywords: "Benefit cost analysis" and "Cost-benefit analysis". 51 related articles were extracted and analyzed. In this paper, regard to the features and capabilities of this evaluation method, the concepts, procedures, implementation, applications, components and major indecies of cost-benefit analysis in libraries and information centers are explained and its advantages, limitations and procedures are discussed. Keywords: Cost-Benefit Analysis; Libraries; Information Centers