نویسندگان

• صدیقه رئیسی ¹
• عبدالرسول جوکار ²
• احمد پاپی ³

¹ کارشناس ارشد، کتابداری و اطلاع رسانی، کتابخانه ی عمومی مولوی شهرکرد، شهرکرد، ایران.

² دانشیار، کتابداری واطلاع رسانی،دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

³ مربی، کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

مقدمه: بخش مرجع در کتابخانه‌ها از مهم‌ترین بخش‌ها و خدمات مرجع، نمود عینی کلیه‌ی تلاش‌هایی است که در یک کتابخانه به عمل می‌آید. با توجه به این‌که هدف عمده‌ی تأسیس کتابخانه‌ها، خدمت به استفاده‌کنندگان از کتابخانه و برآوردن نیازهای اطلاعاتی آن‌ها و در نتیجه، تأمین رضایت استفاده‌کنندگان می‌باشد، آگاهی از تأثیر این فن‌آوری‌ها بر خدمات مرجع مهم و ضروری است. تعیین تأثیر فن‌آوری‌های اطلاعاتی بر استفاده‌ی کاربران از خدمات مرجع کتابخانه‌های دانشگاهی، مهم‌ترین هدف این پژوهش بود.
روش بررسی: این پژوهش به صورت پیمایشی در سال 1387 انجام شد. جامعه‌ی پژوهش شامل همه‌ی کتابداران کتابخانه‌های مرکزی تحت پوشش وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری (66 نفر) بود. اطلاعات مورد نیاز به وسیله‌ی پرسش‌نامه‌ی محقق ساخته گردآوری گردید. روایی به وسیله متخصصان کتابداری واطلاع رسانی تأیید گردید و سنجش پایایی آن نیز از روش هم‌سانی درونی (Cronbach's alpha) با ضریب 96/. به دست آمد. فن‌آوری‌هایی، که در این تحقیق تأثیر آن‌ها مورد بررسی قرار گرفت، عبارت از فهرست‌های رایانه‌ای (اپک)، پایگاه‌های اطلاعاتی، پست الکترونیکی و وب بودند. خدمات مرجعی، که تأثیر فن‌آوری‌های پیش‌گفت بر روی آن‌ها سنجیده شد، عبارت از آموزش فردی، آموزش گروهی، مشاوره‌ی خوانندگان، کتاب درمانی، راهنمایی تحقیقات درسی، اشاعه‌ی گزینشی اطلاعات، پاسخ‌گویی به پرسش‌های مرجع فوری، بررسی کتابشناختی، امانت بین کتابخانه‌ای، خدمات ارجاعی و پاسخ‌گویی به پرسش‌های پژوهشی بودند. از نسخه‌ی نرم‌افزار آماری _5/11SPSS و به کارگیری آزمون‌های آماری اندازه‌گیری مکرر و آزمون t وابسته به تجزیه و تحلیل داده‌ها جهت پاسخ‌گویی به سؤالات تحقیق استفاده شد.
یافته‌ها: از دیدگاه کتابداران مرجع کتابخانه‌های مرکزی دانشگاهی، استفاده‌ی کاربران از فن‌آوری‌های اپک، پایگاه‌های اطلاعاتی، پست الکترونیکی و وب، آن‌ها را از هیچ یک از خدمات مرجع، بی‌نیاز نمی‌کند. یافته‌های دیگر پژوهش حاکی از وجود تفاوت معنی‌داری بین تأثیر فن‌آوری‌های اپک و پایگاه اطلاعاتی، اپک و وب، پایگاه‌های اطلاعاتی و وب و نیز پست الکترونیکی و وب؛ و نبود تفاوت معنی‌دار بین تأثیر اپک و پست الکترونیکی و نیز پایگاه‌های اطلاعاتی و پست الکترونیکی بود. همچنین از میان فن‌آوری‌های اطلاعاتی، وب بیشترین تأثیر و اپک، کمترین تأثیر را بر خدمات مرجع داشتند.
نتیجه‌گیری: دیدگاه کتابداران مرجع کتابخانه‌های دانشگاهی، استفاده‌ی کاربران از فن‌آوری‌های اطلاعاتی اپک، پایگاه‌های اطلاعاتی، پست الکترونیکی و وب، آن‌ها را از هیچ‌ یک از خدمات مرجع کتابخانه‌های دانشگاهی به طور کامل بی‌نیاز نمی‌کند. مواردی از قبیل نداشتن سواد رایانه‌ای کافی، عدم شناخت کافی پست الکترونیکی و نیاز به برقراری رابطه‌ی رو در رو با کتابدار مرجع را می‌توان در نیاز کاربران به خدمات مرجع در عین دسترسی به پست الکترونیکی دخیل دانست.

کلیدواژه‌ها

• فن‌آوری اطلاعات
• پایگاه‌های اطلاعاتی
• پست الکترونیک
• خدمات مرجع

عنوان مقاله [English]

The Effects of Information Technologies on Using Reference Services: from the Viewpoint of Reference Librarians of Iran Universities

نویسندگان [English]

• Sadigheh Raeisi ¹
• Abdorasoul Jowkar ²
• Ahmad Papi ³

¹ MSc, Library and Information Sciences, Molavi Library, Shahrekord, Iran

² Associate Proffesor, Library and Information Sciences, The University of Shiraz, Shiraz, Iran.

³ Lecturer, Medical Library and Information Sciences, Isfahan University of Medical Sciensces, Isfhan, Iran.

چکیده [English]

Introduction: The reference section is one of the most important parts in every library. Moreover, reference services represent all the attempts performed in a library. Since libraries primarily 
aim to satisfy users' information needs, knowing that the effects of information technologies (IT) 
on their services seems essential. Therefore, this study manly tried to assess the effects of IT on 
reference services provided by university libraries. 
Methods: This survey covered all librarians of central libraries associated with Ministry of Science, 
Research and Technology (n = 66) in 2008. A researcher-developed questionnaire containing 60 
questions whose validity was confirmed by library and information sciences experts. The reliability 
of the questionnaire was calculated by internal consistency (Cranach's alpha = 0.96). This study 
evaluated different technologies including online public access catalogs (OPACs), databases, 
email, and web. It also included reference services such as individual instruction, group instruction, readers' advisory services, bibliotherapy, term-paper counseling, selective dissemination of 
information, ready-reference question, bibliographic verification, interlibrary loan, referral services, and research questions. 
Results: Based on the findings of this study, reference librarians of university libraries did not 
believe OPAC, databases, email, and web to fully satisfy users' needs. This research also showed 
significant differences between the effects of OPAC and databases, OPAC and web, databases 
and web, and email and web. However, there were not significant differences between the effects 
of OPAC and email or databases and email. In addition, among the studied technologies, the effect of web on reference services was highest and the effect of OPAC was the lowest. 
Conclusion: Due to insufficient computer-related knowledge, librarians still see reference services as necessary

کلیدواژه‌ها [English]

• Information Technology
• Databases
• Electronic Mail
• Reference Services