محبوبه حجتی؛ وجیهه حجتی؛ اسداله شمس
چکیده
مقدمه: صنعت سلامت در سالهای اخیر با اجرای پرونده الکترونیک سلامت EHR (Electronic Health Record)، باعث ایجاد تغییرات شگرفی در اجرای خدمات خود شده است و متخصصان بر این باور هستند که بهرهگیری کامل از EHRs، بهترین راه بهبود کیفیت خدمات بهداشتی- درمانی میباشد و کاهش اشتباهات پزشکی را به دنبال خواهد داشت. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش EHR در ...
بیشتر
مقدمه: صنعت سلامت در سالهای اخیر با اجرای پرونده الکترونیک سلامت EHR (Electronic Health Record)، باعث ایجاد تغییرات شگرفی در اجرای خدمات خود شده است و متخصصان بر این باور هستند که بهرهگیری کامل از EHRs، بهترین راه بهبود کیفیت خدمات بهداشتی- درمانی میباشد و کاهش اشتباهات پزشکی را به دنبال خواهد داشت. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش EHR در ارایه خدمات مراکز بهداشتی- درمانی شهرستان نجفآباد انجام گرفت.روش بررسی: این مطالعه از نوع توصیفی و جامعه آماری آن شامل دریافتکنندگان خدمات شبکه بهداشت و درمان شهرستان نجفآباد بود که 400 نفر با استفاده از جدول Morgan به روش در دسترس انتخاب شدند و سرعت ارایه خدمات و زمان انتظار برای آنها به روش کاغذی و الکترونیک ثبت گردید. دادهها با استفاده از آزمونهای t و ANOVA مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافتهها: مقایسه ثبت خدمات کاغذی و الکترونیک نشان داد که با اجرای EHR، تغییری در سرعت ارایه خدمات حاصل نشد، اما باعث افزایش زمان انتظار گردیده است.نتیجهگیری: دو عامل «سرعت ارایه خدمات و زمان انتظار»، نقشی اساسی در رضایت دریافتکنندگان خدمات دارد و اجرای EHR، در سرعت ارایه خدمات تغییری ایجاد نکرده، اما باعث افزایش زمان انتظار شده است. بنابراین، لازم است برنامهریزیهای لازم در مورد کاهش زمان انتظار انجام شود تا رضایت دریافتکنندگان افزایش یابد.
حامد فلاح تفتی؛ مهدیه زحمتکش سردوراهی
چکیده
مقدمه: بسیاری از شهرهای ایران با داشتن نیروی انسانی متخصص و امکانات درمانی مناسب، ظرفیت بالقوهای در پذیرش گردشگران درمانی دارند. آنچه در بالفعلسازی این ظرفیتها نقش بسزایی ایفا میکند، شناخت تصویر ذهنی گردشگران از توانمندیهای مقصد گردشگری درمانی میباشد. هدف از انجام پژوهش حاضر، شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری درمانی ...
بیشتر
مقدمه: بسیاری از شهرهای ایران با داشتن نیروی انسانی متخصص و امکانات درمانی مناسب، ظرفیت بالقوهای در پذیرش گردشگران درمانی دارند. آنچه در بالفعلسازی این ظرفیتها نقش بسزایی ایفا میکند، شناخت تصویر ذهنی گردشگران از توانمندیهای مقصد گردشگری درمانی میباشد. هدف از انجام پژوهش حاضر، شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری درمانی بود.روش بررسی: این مطالعه به روش توصیفی- پیمایشی در شهر تهران و در تابستان، پاییز و زمستان سال 1397 انجام شد. ابتدا از طریق مطالعات کتابخانهای، 38 عامل تأثیرگذار بر توسعه گردشگری درمانی شناسایی و سپس با روش Delphi، 34 عامل جهت تدوین پرسشنامه غربالگری شد. با اطمینان از روایی و پایایی پرسشنامه، نمونهای متشکل از 432 نفر از گردشگران درمانی شهر تهران با سابقه مراجعه مکرر، به صورت تصادفی مورد بررسی قرار گرفتند. دادهها با استفاده از روشهای تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافتهها: شش مؤلفه اصلی به عنوان شاخصهای مؤثر بر توسعه گردشگری درمانی با روش تحلیل عاملی استخراج گردید. مؤلفههای تأثیرگذار بر توسعه گردشگری درمانی مقاصد به ترتیب اهمیت شامل «کمیت خدمات درمانی (منابع انسانی و امکانات در دسترس)، کیفیت خدمات درمانی، شرایط اقامتی، امکانات رفاهی و گردشگری، ویژگیهای اجتماعی- فرهنگی، تبلیغات و اطلاعرسانی» بود. نتیجهگیری: با وجود اهمیت کمیت و کیفیت خدمات درمانی و با توجه به افزایش تقاضای سفر، بیمارانی که برای درمان سفر میکنند، نیازمند خدمات دیگری هم هستند و سطح توسعه خدمات در مقاصد را از جنبههای متفاوت مورد توجه قرار میدهند. توجه تک بعدی به گسترش خدمات درمانی نمیتواند متضمن توسعه این نوع گردشگری باشد و تأمین سایر نیازهای گردشگران مانند تفریح، اقامت مطلوب و ثبت خاطرات خوشایند، شرط کافی در دستیابی به توسعه است.
مسعود فردوسی؛ محمدرضا رضایتمند؛ عباس فیضبخش؛ حمیدرضا دهقانی؛ گلنوش عقیلی دهکردی
چکیده
مصرف مراقبتهای سلامت را «بهرهمندی» مینامند. مطالعات بهرهمندی در سازمانهای بیمهگر برای مدیریت مصرف خدمات درمانی جمعیت تحت پوشش استفاده میشود. پژوهش حاضر از نوع مروری نقلی بود که با هدف آشنایی با مطالعات بهرهمندی و کاربرد آن در سازمانهای بیمهگر در سال 1397 صورت گرفت. در این مطالعه، مقالات پایگاههای ProQuest، ScienceDirect، PubMed، ...
بیشتر
مصرف مراقبتهای سلامت را «بهرهمندی» مینامند. مطالعات بهرهمندی در سازمانهای بیمهگر برای مدیریت مصرف خدمات درمانی جمعیت تحت پوشش استفاده میشود. پژوهش حاضر از نوع مروری نقلی بود که با هدف آشنایی با مطالعات بهرهمندی و کاربرد آن در سازمانهای بیمهگر در سال 1397 صورت گرفت. در این مطالعه، مقالات پایگاههای ProQuest، ScienceDirect، PubMed، Scopus و ISI Web of Science بدون محدودیت زمانی انتخاب گردید و از 50 مقاله مرتبط، ماهیت، ضرورت، انواع و موانع انجام مطالعات بهرهمندی استخراج شد. در مجموع میتوان گفت که در حال حاضر سازمانهای بیمه بیشترین تمرکز خود را بر بررسی رفتار ارایه دهندگان قرار دادهاند و از بررسی رفتار مصرفکنندگان (مطالعات بهرهمندی) غفلت میورزند. استانداردسازی فرمت دادههای دریافتی از مراکز ارایه دهنده، ذخیرهسازی یکپارچه دادهها و حساس بودن نرمافزارهای بیمهای به افراد با مصارف غیر عادی، انجام مطالعات بهرهمندی را تسهیل مینماید.
سید محمدباقر جعفری؛ غلامرضا جندقی؛ سحر رفیعی
چکیده
مقدمه: با وجود مزایای فراوان ایران در حوزه گردشگری پزشکی، هنوز تعداد گردشگران ورودی به کشور در این زمینه بسیار ناچیز است. هدف از انجام پژوهش حاضر، شناسایی و اولویتبندی عوامل تأثیرگذار بر انتخاب یک مقصد گردشگری پزشکی بود.روش بررسی: این مطالعه از نوع توصیفی- پیمایشی و جامعه آماری آن شامل خبرگان آشنا به موضوع گردشگری پزشکی بود که تعداد ...
بیشتر
مقدمه: با وجود مزایای فراوان ایران در حوزه گردشگری پزشکی، هنوز تعداد گردشگران ورودی به کشور در این زمینه بسیار ناچیز است. هدف از انجام پژوهش حاضر، شناسایی و اولویتبندی عوامل تأثیرگذار بر انتخاب یک مقصد گردشگری پزشکی بود.روش بررسی: این مطالعه از نوع توصیفی- پیمایشی و جامعه آماری آن شامل خبرگان آشنا به موضوع گردشگری پزشکی بود که تعداد 12 نفر از آنها نمونه پژوهش را تشکیل دادند. برای سنجش اهمیت و اولویتبندی عوامل استخراج شده مؤثر بر انتخاب یک مقصد گردشگری پزشکی، از پرسشنامه استفاده شد و دادهها با روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP (Analytical Hierarchy Process) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافتهها: عوامل مؤثر بر انتخاب یک مقصد گردشگری پزشکی در 4 بعد و 24 شاخص شناسایی گردید. در میان ابعاد شناسایی شده، بعد تکنولوژی درمان از اهمیت و اولویت بیشتری نسبت به سایر ابعاد برخوردار بود.نتیجهگیری: به طور کلی میتوان گفت که عوامل مؤثر بر جذب گردشگران پزشکی به ترتیب اهمیت شامل چهار بعد «تکنولوژی درمان، کارکنان و فرایند درمان، عوامل اقتصادی و عوامل گردشگری» میباشد که توجه به این عوامل و شاخصهای هر یک از آنها، موجب جذب بیشتر گردشگری پزشکی به ایران میشود.
زهرا یاوری؛ مجید محمد شفیعی؛ فاطمه غیور
چکیده
مقدمه: امروزه سازمانهای مراقبت سلامت، با چالشهای زیادی در زمینه کیفیت خدمات مواجه هستند. بنابراین، ارزیابی کیفیت خدمات این سازمانها امری ضروری به نظر میرسد. مطالعه حاضر با هدف ارزیابی کیفیت خدمات کلینیکهای تخصصی درمانی شیراز با استفاده از مدل SERVQUAL و تأثیر آن بر واکنشهای دریافت کنندگان خدمات در سال 1395 انجام شد.روش بررسی: ...
بیشتر
مقدمه: امروزه سازمانهای مراقبت سلامت، با چالشهای زیادی در زمینه کیفیت خدمات مواجه هستند. بنابراین، ارزیابی کیفیت خدمات این سازمانها امری ضروری به نظر میرسد. مطالعه حاضر با هدف ارزیابی کیفیت خدمات کلینیکهای تخصصی درمانی شیراز با استفاده از مدل SERVQUAL و تأثیر آن بر واکنشهای دریافت کنندگان خدمات در سال 1395 انجام شد.روش بررسی: این پژوهش از نوع توصیفی بود و جامعه مورد بررسی آن را مشتریان 6 کلینیک تخصصی درمانی شیراز تشکیل داد. نمونهگیری به روش طبقهبندی با تعداد 201 نفر صورت گرفت. دادهها با کمک پرسشنامه محقق ساخته جمعآوری گردید و سپس با استفاده از معادلات ساختاری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافتهها: بین انتظارات و ادراک مشتریان از عملکرد کلینیکها بر حسب ابعاد کیفیت خدمات (موارد محسوس، تضمین، همدلی، قابلیت اطمینان و پاسخگویی)، همخوانی وجود داشت. علاوه بر این، تأثیر کیفیت خدمات این کلینیکها بر واکنشهای دریافت کنندگان خدمات تأیید گردید؛ به گونهای که این تأثیر، 83 درصد واکنشهای دریافت کنندگان خدمات را تبیین نمود.نتیجهگیری: تحلیل دادهها برازش مدل را تأیید کرد. مدیران کلینیکها با استفاده از این مدل قادر خواهند بود به ارزیابی کیفیت خدمات ارایه شده بپردازند و همچنین، تأثیر آن بر انواع واکنشهای دریافت کنندگان خدمات را بررسی و در جهت بهبود ضعفها برنامهریزی نمایند.
آذرنوش انصاری؛ فرزانه محمدی
دوره 13، شماره 4 ، آبان 1395، ، صفحه 297-303
چکیده
مقدمه: ارزش ویژه برند، عامل مهمی در بازاریابی خدمات سلامت در بیمارستانها است. در پژوهش حاضر، الگویی برای سنجش ارزش برند در بیمارستانهای شهر اصفهان ارایه شد.روش بررسی: این پژوهش توصیفی- پیمایشی از نوع همبستگی بود. ابزار جمعآوری اطلاعات پرسشنامه بود که پایایی آن با Cronbach’s alpha 91/0 و روایی محتوایی آن با تحلیل عاملی تأیید شد. پژوهش ...
بیشتر
مقدمه: ارزش ویژه برند، عامل مهمی در بازاریابی خدمات سلامت در بیمارستانها است. در پژوهش حاضر، الگویی برای سنجش ارزش برند در بیمارستانهای شهر اصفهان ارایه شد.روش بررسی: این پژوهش توصیفی- پیمایشی از نوع همبستگی بود. ابزار جمعآوری اطلاعات پرسشنامه بود که پایایی آن با Cronbach’s alpha 91/0 و روایی محتوایی آن با تحلیل عاملی تأیید شد. پژوهش حاضر در 10 مجتمع پزشکی شهر اصفهان در سال 1394 با 380 پرسشنامه دارای 24 سؤال انجام شد. توصیف متغیرهای دموگرافیک و تحلیل عاملی با SPSS و برازش مدل پژوهش از معادلات ساختاری با نرمافزار Amos انجام شد.یافتهها: ارزش برند بیمارستان تحت تأثیر مستقیم رضایت، تجربیات پیشین و وفاداری بیماران به برند بیمارستان بود که عامل وفاداری با تأثیر 91/0 بیشترین نقش را در ارتقای ارزش برند بیمارستان داشت. اعتماد، تمایل به تداوم رابطه و تعهد، از عوامل مؤثر در وفادارسازی بیماران بود. متغیر تجربیات پیشین تأثیر معنیدار بر وفاداری به بیمارستان نداشت. نتایج برازش مدل با شاخصهای برازش 955/0 = GFI (Goodness of fit index)، 930/0 = NFI (Minimum of discrepancy function) و 071/0 = RMSEA (Root mean square error of approximation) نشانگر اعتبار مناسب مدل پیشنهادی برای سنجش ارزش ویژه برند خدمات بیمارستانی بود.نتیجهگیری: افزایش وفاداری بیماران، اعتماد، کیفیت خدمات و تعهد بیماران نسبت به تداوم روابط، بر ارزش ویژه برند بیمارستانها اثرگذار است، از این رو، بایستی با اقدامات لازم زمینه ارتقای این شاخصها فراهم شود و استراتژیهای مناسب برای ارتباطات بهتر و مؤثر با بیماران در حین بستری و پس از ترخیص در برنامههای بیمارستانی اتخاذ گردد.
ﻣﻬﺮان ﻋﻠﻴﺠﺎنزاده؛ سعید آصف زاده؛ حمیده خوش ترکیب؛ فاطمه قمری؛ مهناز علیجانزاده
دوره 12، شماره 5 ، دی 1394، ، صفحه 636-646
چکیده
مقدمه: کیفیت خدمات بهداشتی درمانی مقوله ای است که امروزه توجه زیادی را به خود جلب کرده است و در رضایتمندی مراجعه کنندگان به سیستم سلامت بسیار موثر می باشد. هدف از این مطالعه شناسایی ادراکات و انتظارات مردم شهر و روستا از کیفیت واحدها و ارائه کنندگان خدمات سرپایی و بستری سلامت در استان قزوین در سال 1393 خورشیدی بود.روش بررسی: مطالعه حاضر ...
بیشتر
مقدمه: کیفیت خدمات بهداشتی درمانی مقوله ای است که امروزه توجه زیادی را به خود جلب کرده است و در رضایتمندی مراجعه کنندگان به سیستم سلامت بسیار موثر می باشد. هدف از این مطالعه شناسایی ادراکات و انتظارات مردم شهر و روستا از کیفیت واحدها و ارائه کنندگان خدمات سرپایی و بستری سلامت در استان قزوین در سال 1393 خورشیدی بود.روش بررسی: مطالعه حاضر به صورت تحلیلی بود که در سال 1393 خورشیدی در استان قزوین انجام شد. جامعه آماری کلیه افراد ساکن استان قزوین بودند که با توجه به فرمول حجم نمونه 1002 نفر به نسبت جمعیت ساکن در 6 شهر استان قزوین و روستاهای آن مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه استاندارد SERVQUAL بود که دارای 5 بعد ملموس، قابلیت اطمینان، پاسخگویی، تضمین و همدلی بر اساس مقیاس 5 گزینه ای لیکرت بود. مقدار آلفای کرونباخ 91/. و میزان ضریب آزمون- بازآزمون در مطالعه 83/0 بود. داده ها توسط نرم افزار Spss و با استفاده از آمار توصیفی و تحلیلی با آزمون های Paired Test و Correlation Pearson تحلیل شد.یافته ها: میانگین سنی افراد مورد مطالعه 9/9 ± 32 و متوسط زمان انتظار جهت دریافت خدمات 47 ± 73 دقیقه بود. بیشترین فراوانی تحصیل گیرندگان خدمت، مربوط به سطح تحصیلات سیکل با مقدار 3/34 درصد (344 نفر) و پس از آن تحصیلات دیپلم با مقدار 6/29 درصد(297 نفر) بود. میانگین ادراکات به ترتیب در ابعاد ملموس ( فیزیکی)، قابلت اطمینان، پاسخگویی، تضمین و همدلی برابر با 53/3، 54/3، 53/3، 70/3 و 39/3 بود همچنین میانگین انتظارات به ترتیب در این ابعاد برابر 58/4، 62/4، 58/4، 59/4 و 55/4 بود. بیشترین شکاف با مقدار 155/1 - مربوط به بعد همدلی و کمترین شکاف با مقدار 888/0- مربوط به بعد تضمین بود که به لحاظ آماری معنی دار بود.(P value < 0/001)نتیجه گیری: با توجه به مقدار پایین حیطه همدلی ، می بایست برنامه ها و سیاستگذاری های لازم توسط مدیران برای ارتقای این حیطه از کیفیت خدمات سلامت مورد توجه قرار بگیرد.
محسن غفاری داراب؛ محمد حسین یارمحمدیان؛ الهه خراسانی؛ حامد علاقمندان
دوره 11، شماره 6 ، بهمن 1393، ، صفحه 799-811
چکیده
توجه به کیفیت مراقبت از دریچه چشم بیماران جنبه مهمی در بهبود خدمات سلامت و ارزش مورد انتظار بیمار به شمار می آید. در این بین زنجیره ارزش به عنوان یکی از ابزارهای راهبردی در سازمان های سلامت برای خلق ارزش و دستیابی به هدف بهبود مستمر کیفیت می باشد. در این مقاله سعی ما بر آن است که نقش زنجیره ارزش در ارتقای کیفت خدمات سلامت را به بحث بگذاریم. ...
بیشتر
توجه به کیفیت مراقبت از دریچه چشم بیماران جنبه مهمی در بهبود خدمات سلامت و ارزش مورد انتظار بیمار به شمار می آید. در این بین زنجیره ارزش به عنوان یکی از ابزارهای راهبردی در سازمان های سلامت برای خلق ارزش و دستیابی به هدف بهبود مستمر کیفیت می باشد. در این مقاله سعی ما بر آن است که نقش زنجیره ارزش در ارتقای کیفت خدمات سلامت را به بحث بگذاریم. مطالعه حاضر به صورت مروری است که در نیمه اول سال 1391 خورشیدی انجام شد. برای جستجوی مقالات و مدارک مرتبط از کلید واژه اصلی زنجیره ارزش و Value chain و کلیدواژه های فرعی کیفیت و رضایت در پایگاه های داده استفاده شد. پس از بررسی به ترتیب عنوان، چکیده و متن کامل،43تعداد انتخاب و با توجه به هدف مقاله مورد بررسی قرار گرفتند. یافته های حاصل در چند بخش دسته بندی شد. این یافته ها شامل مفهوم کیفیت، برنامه ریزی دستیابی به کیفیت مبتنی بر ارزش، زنجیره ارزش، بکارگیری آن در سازمان های بهداشتی درمانی، تشریح مؤلفه ها ، منطق برنامه ریزی استراتژی های اجرایی، استراتژی های بهبود ارایه خدمت و استراتژی های بهبود پشتیبان در زنجیره ارزش می باشد. در این مقاله سعی شد ضمن اشاره به ابعاد مختلف زنجیره ارزش، دو بخش مهم این زنجیره شامل استراتژی های ارزش افزا در ارایه خدمات درمانی و استراتژی های ارزش افزا حمایتی بیان شود. زنجیره ارزش می تواند ابزاری مهم برای مدیران در راستای برنامه ریزی و ارتقای کیفیت محسوب شود. واژه های کلیدی: کیفیت مراقبت بهداشتی؛ مراقبت سلامت؛ زنجیره ارزش؛ رضایت بیمار.
سعید کریمی؛ محمود کیوان آرا؛ محسن حسینی؛ مرضیه جعفریان؛ الهه خراسانی
دوره 10، شماره 6 ، بهمن 1392، ، صفحه 862-875
چکیده
مقدمه: درجهای که افراد اطلاعات بهداشتی درمانی را درک میکنند و میتوانند در سیستم بهداشتی درمانی بهکار گیرند تحت عنوان سواد سلامت مطرح میشود. عواقب ناشی از سواد کم سلامت هم بهصورت مستقیم و هم بهصورت غیرمستقیم بروز می کند. از این رو هدف از این مطالعه، تعیین سواد سلامت، وضعیت سلامت و بهرهمندی از خدمات سلامت و ارتباط بین آنها ...
بیشتر
مقدمه: درجهای که افراد اطلاعات بهداشتی درمانی را درک میکنند و میتوانند در سیستم بهداشتی درمانی بهکار گیرند تحت عنوان سواد سلامت مطرح میشود. عواقب ناشی از سواد کم سلامت هم بهصورت مستقیم و هم بهصورت غیرمستقیم بروز می کند. از این رو هدف از این مطالعه، تعیین سواد سلامت، وضعیت سلامت و بهرهمندی از خدمات سلامت و ارتباط بین آنها در بزرگسالان شهر اصفهان بود. روش بررسی: این مطالعه توصیفی تحلیلی از نوع مقطعی بوده که بر روی300 نفر از افراد 18-64 سالهی شهر اصفهان با روش نمونهگیری خوشهای که متناسب با حجم نمونهی انتخاب شده بودند در سال1390 انجام شد. ابزار گردآوری دادهها پرسشنامهی محققساخته، اقتباس شده از پرسشنامه استاندارد سواد سلامت CAHP (Consumer Assessment of Healthcare Providers and Systems ) بود و روایی و پایایی آن سنجیده شد. وضعیت سلامت فرد براساس خودارزیابی فیزیکی و روانی سلامت در طول 6 ماه گذشته اندازهگیری شد. میزان بهرهمندی از خدمات سلامت هم درشش حیطه از افراد سوال شد که شامل تعداد مراجعه به پزشک عمومی، تعداد مراجعه به پزشک متخصص، تعداد مراجعه به درمانگاه یا مطب، تعداد مراجعه به اورژانس، میزان استفاده از خدمات تشخیصی در 3 ماه گذشته و میزان بستری شدن در بیمارستان در یک سال گذشته میباشد. برای تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS نسخهی 18 آمار توصیفی و آزمون کای اسکوئر استفاده شد. یافتهها: میانگین نمرهی سواد سلامت 4/2 و در حد متوسط، میانگین نمرهی وضعیت سلامت 1/3 و در حد خوب و میانگین نمرهی بهرهمندی از خدمات سلامت 1/2 و در حد ضعیف ارزیابی شد. بین سواد سلامت، وضعیت سلامت و بهرهمندی از خدمات سلامت ارتباط آماری معناداری مشاهده نشد. بعد خانوار در خودارزیابی وضعیت سلامت افراد مؤثر است. میزان تحصیلات افراد و منطقهی محل سکونت هم در بهرهمندی افراد از خدمات سلامت مؤثر است. نتیجهگیری: با توجه به شیوع سواد سلامت متوسط در بزرگسالان شهر اصفهان و نیز پایین بودن میزان بهرهمندی از خدمات سلامت لزوم توجه بیشتر به امر سواد سلامت و بهبود ارتباط پزشک و بیمار و آگاهسازی افراد جامعه از طریق برنامههای ارتقای سلامت و یا رسانهها توصیه میشود. واژههای کلیدی: سواد سلامت؛ وضعیت سلامت؛ خدمات سلامت؛ بهرهمندی